
O proximo Xoves, dia seis de Febreiro, as oito da tarde no Faiado da Memoria, temos a presentacion da ultima obra do rianxeiro Xesus Santos.
Xesus, profesor, natural de Asados, é un animador da MEMORIA, DA FALA E DA CULTURA en xeral.
Artigo de M.X BLANCO na Voz de Galicia
De ter nacido noutro lugar de Galicia que non fora Asados é probable que a biografía de Xesús Santos non fora a que agora ansía escribir. Ou iso pensa el. Pero alí, naquela aldea de Rianxo, tivo a fortuna de formarse cando a educación, sobre todo no rural, era máis que deficitaria. Estudou Bacharelato na academia de Xosé Bandín: «É unha persoa á que lle debemos moito, porque grazas a el un feixe de mozos da miña xeración preparámonos para seguir estudando ou conseguir postos de traballo relevantes».
Estudos en Compostela
El optou pola primeira vía, a formativa, aínda que recoñece que case bota a perder unha oportunidade que, tendo en conta o contexto histórico, non era habitual: «Despois de saír da aldea para estudar Maxisterio, o certo é que me gustaba moito a vida de Compostela e os resultados académicos non foron os desexados. Pero chegou un castigo de meus pais en forma de duros traballos para que quixera regresar e esforzarme». E foi desta segunda volta cando Xesús Santos entrou en contacto coa literatura e co galeguismo. Vendo as poesías que escribía, un compañeiro da pensión levouno ao Café Español e desde aquela converteuse nun asiduo dos faladoiros que alí tiñan lugar: «Había intercambio de opinións e falábase de literatura. Daquela publicábase moi pouco en galego, pero eu sempre aforraba para mercar aqueles dous ou tres libros que saían cada ano».
Mentres estudaba en Santiago, tivo o seu primeiro contacto con Airiños, que foi definitivo: «Sumeime no ano 1956. Tiven acceso a algúns libros que se salvaran da requisa, o que me motivou tanto que xa nunca fun quen de perder o contacto». De novo en Asados, coa compañía de teatro que alí trataba de subsistir, Xesús Santos descubriu que existía unha lingua galega, unha cultura e unha idiosincrasia: «A partir de entón dediqueime a defender o galego». Tanto foi así que na escola de Maxisterio, onde desempeñou o seu primeiro traballo como docente, era coñecido coma o mestre galeguista.
A súa vida como profesor descorreu despois por Pontevedra, Val do Dubra, Boiro e finalmente Calo, onde estivo más de dúas décadas, ata que se xubilou. Como activista cultural, a súa traxectoria sempre estivo ligada a Airiños e ao teatro en galego: «Ata os anos 60, as obras que representabamos eran de tipo costumista, pero despois decidimos darlle unha viraxe á compañía e eliximos A fiestra valdeira de Rafael Dieste».
O grupo sufriu os efectos da censura máis dura, con sancións incluídas, pero non se rendeu xamais: «O mérito de Airiños é a resistencia. Nunca demos o brazo a torcer, aínda cando se nos impedía representar seguiamos ensaiando e faciamos obras para grupos reducidos da aldea». Ramón Pimentel foi o primeiro líder desa resistencia: «Un xastre valente que nunca emigrou», sinala Santos. El axudouno: «Entre os dous aguantamos o grupo ata que a finais dos 90, cando el xa tiña preto de 80 anos, eu asumín as rendas».
Coa pluma na man
Tamén como escritor, o rianxeiro quixo defender o galego. Aínda que empezou como poeta, sendo mestre pasouse ao teatro: «Escribín un par de obras para escolares a comezos dos 80, porque non había practicamente nada en galego». Logo converteuse en rescatador do pasado da súa terra: «Coñecín a Xosé Comoxo e arrastroume para publicar varios libros de historia local». Os dous están agora a darlle forma a un novo volume vinculado á tradición musical da vila.
Como escritor, Xesús Santos tiña ata hai pouco unha espiña cravada, crear unha gran obra de teatro. Desquitouse con O viquingo converso, un relato sobre as orixes do desembarco de Catoira, levado aos escenarios pola compañía Úrsula. Agora soña con inmortalizar a súa propia historia, recoller nun libro os recordos da infancia e da mocidade, a loita á que se entregou e tamén a decepción que o embarga hoxe: «Dóeme ver o camiño que segue o galego, o pouco que se fala xa e o castelanizado que está incluso nas aldeas». El que tanto arriscou para que a lingua nai non morrera para sempre.
Un honor pra INICIATIVA DE VILAGARCIA POLA MEMORIA é tamen pra O FAIADO a presencia de Xesus Santos e de Carlos Cimadevila (Presidente da Comision da Memoria do Barbanza)o proximo xoves